22 Şubat 2024 Cumhurbaşkanı Kararı Sonrası Riskli Yapılarda Kentsel Dönüşüm Kira Yardımı, Hibe ve Kredi Şartları Nelerdir ve Taşınma Yardımı Kimlere Verilecek? Kentsel Dönüşüm “Yarısı Bizden” Kampanyası Şartları 2025 GÜNCEL UYGULAMA
İSTANBUL'DA KENTSEL DÖNÜŞÜM: Kira Yardımı ve Taşınma Yardımı Kimlere Verilecek? Kentsel Dönüşüm "Yarısı Bizden" Kampanyası
Uygulamada sıklıkla karşılaşıldığı üzere, kentsel dönüşüm sürecine ilişkin kamuoyunda ciddi bilgi kirliliği mevcuttur. Özellikle ilgili kurumlarca yeterince açıklanmayan yahut teknik ifadelerle sınırlı kalan bilgilendirmeler, vatandaş nezdinde önemli belirsizlikler yaratmakta ve neticede ciddi mağduriyetlere yol açabilmektedir. Bu belirsizlikler en çok da kira yardımı, taşınma yardımı, hibe ve kredi destekleri gibi doğrudan hak sahiplerini ilgilendiren alanlarda yoğunlaşmaktadır.
Bu yazıda, İstanbul ili özelinde uygulanan kentsel dönüşüm uygulamalarına dair temel esaslar açıklanacak olup, öncelikle kira ve taşınma yardımına ilişkin güncel mevzuat çerçevesinde değerlendirme yapılacaktır.
1. Kira ve Taşınma Yardımı: Yeni Dönem Uygulamaları
22.02.2024 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararı ile birlikte kira yardımı ve taşınma yardımı uygulamalarında esaslı değişiklikler yapılmıştır. Buna göre; Eğer yapınız “riskli yapı” olarak tespit edilip yıkılmış ve kira yardımına başvuru tarihiniz 22.02.2024 tarihinden sonra ise, ikamet şartını taşımanız kaydıyla aylık kira yardımından 18 ay boyunca faydalanabileceksiniz. Bu durumda ayrıca taşınma yardımı alınması mümkün değildir. Zira uygulamada her iki yardımdan aynı anda faydalanmak mümkün olmayıp, hak sahipleri yalnızca birinden yararlanabilir: ya aylık kira yardımı, ya da tek seferlik olmak üzere güncel tutarı 125.000 TL olan taşınma yardımı.
Her iki yardım türü için de taşınmazda fiilen ikamet etme şartı aranmaktadır. İkamet etmeyen malikler veya kiraya veren arsa sahipleri bu yardımlardan doğrudan faydalanamamaktadır.
2. Taşınma Yardımı Ne Zaman Ödenmektedir?
Uygulamada sıkça karşılaşılan bir diğer soru da taşınma yardımının ne zaman alınabileceğidir. Teknik olarak bu yardımın taşınma aşamasında ödenmesi gerekirken, mevcut uygulama uyarınca taşınma yardımı, binanın riskli yapı olarak yıkılmasının ardından; Müteahhit tarafından proje ruhsatının alınması, Kat irtifakının kurulması, Ve nihayet Bakanlık ile hibe protokolü ve kredi sözleşmesi yapılması aşamasına kadar uzamaktadır. Bu sistematik, taşınma aşamasındaki hak sahiplerinin mağduriyet yaşamasına sebebiyet vermektedir.
Yine sıkça sorulan bir diğer husus da, malik riskli yapıda ikamet etmiyorsa ve taşınmazda kiracı oturuyorsa, yardımın kime yapılacağına ilişkindir. Bu durumda; Kiracı, tek seferlik 2 aylık kira yardımından faydalanabilir, Ayrıca taşınma yardımı da doğrudan kiracıya yapılır. Dolayısıyla, yardımın muhatabı bu durumda kiracı olacaktır.
3. Kiracı, Kira Yardımı ve Taşınma Yardımı Alabilir mi?
Yine sıkça sorulan bir diğer husus da, malik riskli yapıda ikamet etmiyorsa ve taşınmazda kiracı oturuyorsa, yardımın kime yapılacağına ilişkindir. Bu durumda; Kiracı, tek seferlik 2 aylık kira yardımından faydalanabilir, Ayrıca taşınma yardımı da doğrudan kiracıya yapılır. Dolayısıyla, yardımın muhatabı bu durumda kiracı olacaktır.
4. Kat Mülkiyeti Bulunmayan Yapılarda Kentsel Dönüşüm Süreci
Riskli yapı tespiti henüz yapılmamış ya da yapısı riskli yapı statüsünde olmayan apartmanlarda dönüşüm süreci, Kat Mülkiyeti Kanunu çerçevesinde farklı usullere tabidir. Kat mülkiyeti tesis edilmemiş yapılarda geçerli olan mülkiyet türü “paylı mülkiyet” olup, bu yapılarda: Yapının yıkılarak yeniden inşası için alınacak her türlü karar oybirliği ile alınmalıdır. Tüm maliklerin olumlu oyu olmadan müteahhit seçimi ve sözleşme yapılması mümkün değildir.
Ancak, yapı “riskli yapı” statüsüne geçtikten sonra, oybirliği şartı askıya alınmakta ve kentsel dönüşüm sürecinde maliklerin salt çoğunluğu ile alınan kararlar geçerli sayılmaktadır. Bu düzenleme, dönüşüm sürecinin hızlandırılması ve engellemelerin önüne geçilmesi amacıyla mevzuata eklenmiştir.
5. Hibe ve Kredi Artışından Kimler Yararlanabilir?
Bakanlık tarafından sağlanan hibe ve kredi destekleri bakımından da önemli sorular gündeme gelmektedir. Örneğin; daha önce 700.000 TL olan destek tutarı İstanbul ili için 875.000 TL’ye çıkarılmıştır. Bu artıştan kimlerin faydalanabileceği ise; Eğer henüz Bakanlık ile hibe protokolü ve kredi sözleşmesi yapılmamışsa, güncel tutardan faydalanmak mümkündür. Ancak sözleşme imzalanmışsa, önceki tutar üzerinden işlem yapılacaktır.
Sonuç ve ÖNERİ
Kentsel dönüşüm, teknik, hukuki ve idari yönleri itibarıyla oldukça karmaşık bir süreçtir. Gerek hak kayıplarının önlenmesi, gerekse sürecin hızlı ve etkin biçimde yürütülebilmesi adına arsa sahiplerinin profesyonel bir hukuki destek almaları önem arz etmektedir. Zira yapılan küçük bir hata veya eksiklik, hem geri dönülmez hak kayıplarına yol açabilir hem de sürecin başa sarılmasına sebep olabilir.